Opinion nga Xhemail Çupi

Nëse shfletojmë literaturën relevante apo hulumtojmë faqet e internetit do shohim se termi “hixhab” drejtpërdrejtë lidhet me mbulesën, përkatësisht me mbulimin e trupit të femrës dhe vendosjen e shamisë mbi kokën e saj. Me këtë rast, njerëzit ngatërrojnë “hixhabit” me “shaminë e kokës”. S’ka dilemë që vendosja e shamisë për gjininë femërore është një nga segmentet e hixhabit, por hixhabi si koncept është shumë më i thellë se kaq, është universal dhe përfshin njerëzit pa dallim gjinie. Sipas Kuranit Famëlartë, nevoja për mbulimin e trupit për të dy gjinitë daton prej në kohën kur Ademi a.s. dhe Hava ishin në kopshtet e Xhenetit. Zoti në suren A’raf, ajeti 22 thotë: “Dhe i mashtroi (djalli) me dinakërinë e tij. Pasi e shijuan frutën, atyre iu zbuluan vendet e turpshme dhe nisën të mbulohen me gjethet e Xhenetit dhe Zoti i tyre i thirri: “A nuk jua kisha ndaluar atë pemë? A nuk ju pata thënë se djalli është vërtet armiku juaj i hapët?” Kjo tregon se instinkti i mbulimit të trupit është i lindur tek të gjithë qeniet njerëzore, ndërsa zbulimi i trupit është dëshirë satanike.  

Nëse thellohemi në Kur’anin Fisnik do konstatojmë se fjala Hixhab aty theksohet shtatë herë, pesë prej tyre si “hixhab” dhe dy herë si “hixhaben”. Në suren Shuraa, ajeti 51, kur Zoti numëron mënyrat e komunikimit të Tij me njerëzit e zgjedhur, Ai thotë: “Nuk ka asnjë njeri që t’i ketë folur All-llahut ndryshe, vetëm se me anën e frymëzimit, ose pas ndonjë perdeje, ose t’i dërgojë të dërguar (melek), e ai t’i shpallë me lejen e Tij atë që do Ai. Vërtet, Ai është më i larti, më i urti”. Më tej, në suren Sad, ajeti 32 Allahu tregon ngjarjen frymëzuese të Sulejmanit a.s. kur “ai tha: “Unë shfaqa dashuri në të mirën (kuajt), i frymëzuar nga përkujtimi i Zotit tim, derisa (kuajt që ishin duke garuar) humbën mbas malit (pas barrierës)”. Në suren A’raf, ajeti 46 Zoti thotë se “mes atyre dyve (banorëve të xhenetit dhe xhehenemit) është një perde (mur)”. Në suren Fusilet, ajeti 5, Allahu shfaq zemërngushtësinë e idhujtarëve kur u përballën me Profetin Muhamed a.s. “Ata  thonë: “Ajo për të cilën ti na thërret, nuk i arrin zemrat tona, sepse ato janë të mbrojtura mirë. Veshët tanë janë të shurdhër e midis nesh e teje ka perde (pengesë). Prandaj ti vepro si të duash, se edhe ne kështu do të veprojmë”. E njëjta theksohet edhe në suren Isra, ajeti 45, Allahu tregon se “kur ti (Muhamed) lexon Kuranin, Ne vëmë një perde (pengesë) të fshehtë mes teje dhe atyre që nuk besojnë në jetën e ardhshme”. Ndërsa në dy rastet e fundit Allahu fjalën “hixhab” e ndërlidh enkas me gjininë femërore. Në suren Merjem, ajeti 16-17, Allahu kujton se Merjemja s.a. (nëna e Isait a.s.) “u largua prej familjes së saj në një vend në lindje, duke u larguar dhe fshehur nga ata dhe duke vendosur një pengesë mes saj dhe tyre”. Por e përmend edhe për gratë e Pejgamberit a.s. dhe nënat e besimtarëve. Në suren Ahzab, ajeti 53 Zoti paralajmëron sahabët që “kur të kërkoni prej grave të Profetit diçka, kërkojeni prapa perdes! Kjo është më e pastër për zemrat tuaja dhe të atyre”.

Pra, siç mund të shihet, fjala hixhab i referohet perdes së dukshme apo të padukshme, murrit ndarës apo çfarëdo forme tjetër të barrierës dhe pengesës fizike dhe metafizike. I referohet pengesës së shfaqjes mes njeriut dhe Zotit në njërën anë dhe pengesës mes vet raporteve ndër njerëzore në anën tjetër. Kur theksohet forma e shpalljes Hyjnore dhe pamundësisë për tu parë nga syri njerëzor (siç ishte rasti i Musait a.s.), apo dashurisë së njeriut për krijesat për të kujtuar mirësitë e Krijuesit, saqë edhe pse krijesat ikin dhe zhduken, dashuria për Zotin ngelën (siç ishte rasti i Sulejmanit a.s.), këtu kemi të bëjmë me raste pozitive dhe motivuese. Ndërsa kur tregon se ka një barrierë dhe perde mes besimtarëve dhe pabesimtarëve si në këtë botë po ashtu edhe në botën tjetër, kemi të bëjmë me raste të frikshme dhe drithëruese që ose e kemi përjetuar ose do ta përjetojmë në botën tjetër. Kjo barrierë dhe pengesë ndonjëherë mund të krijohet edhe kur bëhet fjalë për të vërtetën dhe për fshehjen e saj, siç ishte rasti me Merjemes s.a. që deshi të fsheh të vërtetën (shtatzëninë) nga familja e vet sepse e dinte se ato do e paragjykojnë, por edhe rasti i dytë, ku pas vdekjes së Muhamedit a.s., sa herë që sahabët shprehnin interesim për ti mësuar hadithet Profetike të transmetuara nga gratë e Muhamedit a.s., mes atyre dyve kishte një perde, e gjithë kjo për të mbyllur derën e shpifjeve dhe cytjeve të dyfytyrëshve, e për të ruajtur dinjitetin si të sahabëve po aq edhe të nënave të besimtarëve, sidomos pas ngjarjes së shpifjes ndaj Ajshes r.a.

Që të bëjmë një përmbledhje të unifikuar të këtyre shtat rasteve që përmendet fjala “hixhab” mund të konstatojmë se kjo fjalë nënkupton:

• Vendosje e një barriere mes njeriut dhe pasuesve të djallit të mallkuar; Kjo barrierë mund të krijohet me veshjen tonë serioze por edhe në mënyrën tonë të sjelljes, të komunikimit me të tjerët, të mimikave, gjestikulacioneve, etj.   
• Prishja e barrierave mes njeriut dhe Zotit duke u kujdesuar në respektimin e urdhrave të Tij; E gjithë kjo bazuar në idenë e përsosmërisë (Ihsanit) sepse edhe pse ne nuk e shohim Zotin, Zoti na sheh dhe na dëgjon, kur jemi vetë dhe kur jemi me të tjerë.
• Të qenurit i kënaqur me të mirat që Zoti na e ka falur, me bukurinë, inteligjencën, modestinë, pasurinë, etj. sepse këto të mira na kujtojnë Zotin dhe na shtojnë falënderimet ndaj Tij.
• Përqendrimi dhe fokusimi në realizimin e ëndrrave dhe objektivave tona të mira në jetë, duke mos u shqetësuar se të tjerët mund të na paragjykojnë, madje edhe të na pengojnë, qofshin këto edhe pjesëtarë të ngushtë të familjes dhe farefisit. Nëse mendoni se biseda me to mund të ketë kundër efekt, atëherë jepuni kohë, bëni durim dhe bindni ato me përkushtimin dhe suksesin tuaj të ardhshëm.   

Zakonisht, kur bëhet fjalë për mbulesën te femrat njerëzit referohen te ajeti 31 i Sures Nur, por në zanafillën e diskutimit për hixhabin, Kur’ani një ajet më parë (Nur: 30) urdhëron burrat që të mos ua ngulin sytë grave dhe mos jenë të shthurur. Zoti në Kur’anin Famëlartë thotë: “Thuaju besimtarëve që të ulin shikimet e tyre (nga e ndaluara) dhe ta ruajnë nderin e tyre (nga marrëdhëniet e jashtëligjshme)! Kjo është më mirë për ta! Me të vërtetë, Allahu është i Dijshëm për atë që bëjnë ata”. Ky varg kundërshton teorinë se “gratë duhet të mbulojnë pjesët e tyre sepse përndryshe burrat shpërqendrohen”. Përkundrazi ajeti fillimisht komandon burrat të kontrollojmë veten e tyre së pari dhe ekskluzivisht. Ajeti është decid kur thotë se burrat as që guxojnë të merren dhe të komentojnë veshjet e femrave sa janë ato “provokuese”, sepse parimisht ndalon burrat që ti shohin femrat. Një argument i kësaj që thash është rasti kur Profeti Muhamed a.s. ishte në udhëtim me shokun e tij Fadl bin Abbas. Një grua e përshkruar si jashtëzakonisht e bukur iu afrua Profetit a.s. për të kërkuar udhëzimin e tij për disa çështje fetare. Fadli filloi ta shikonte për shkak të bukurisë së saj. Profeti Muhamed a.s. nuk e qortoi gruan për veshjen e saj ose për ekspozimin e fytyrës së saj. Në vend të kësaj, ai “ktheu kokën e Fadlit në anën tjetër në mënyrë që ai të mos e shikonte atë”. Kështu, Profeti Muhamed a.s. vërtetoi edhe një herë se barra kryesore për të respektuar hixhabin qëndron tek burrat dhe jo tek gratë.

Kur hixhabi ndërlidhet enkas me gjininë femërore, fokusi kryesor ngelet te siguria dhe mbrojtja e femrës nga rreziqet e botës së jashtme, gjoja se ajo është e paaftë të kujdeset për veten, se ajo është e rrezikuar nga çdokush që mund ta sulmojë, grabisë apo përdhunoj, andaj ajo duhet të fshihet nën petkun apo maskën e mbulesës. Bazë e tyre është ajeti 59 i sures Ahzab ku Allahu i drejtohet të Dërguarit të Tij dhe i thotë: “O Profet! Kërkojuni grave tuaja, vajzave tuaja dhe grave të besimtarëve që të lëshojnë mbulesën e tyre (të kokës) përreth trupit. Në këtë mënyrë ka më shumë të ngjarë që ata të njihen “si të virtytshme – të respektuara” dhe të mos ngacmohen. Dhe Allahu është Falës, Mëshirëplotë”. Sipas meje, theksi këtu bie te veshja serioze që është shenjë e njohjes së tyre si të virtytshme dhe të respektuara, por mundësia që ato të ngacmohen nëse kanë veshje provokative është e mundshme sepse fatkeqësisht paraqitja dhe veshja për shumë njerëz është determinues i vlerësimit të femrës, pa mos me e njohur karakterin e saj.

Të tjerët shkojnë akoma më tej dhe spekulojnë se qëllimi kryesor i hixhabit është fshehja e bukurisë së femrës dhe me këtë rast mbulesa do ruaj moralin e saj. E vërteta është se mbulesa është pjesë e rëndësishme e besimit, por ajo nuk lidhet enkas me moralin, as me mbrojtjen e femrës nga fatkeqësitë që mund ti ndodhin nga faktorët e jashtëm, madje mbulesa nuk e ka qëllim as mbulimin e bukurisë së saj. Hixhabi duhet te shihet në kontekstin e devotshmërisë dhe modestisë. Allahu xh.sh. në suren Nur, ajeti 60 thotë: “Gratë e vjetra, që nuk shpresojnë më të martohen, nuk është gjynah ta heqin mbulesën e jashtme, por jo duke i treguar stolitë e tyre. E, nëse përmbahen dhe qëndrojnë modeste, është edhe më mirë për ato. Allahu i dëgjon dhe i di të gjitha”. Sikur të kishte qenë fshehja e bukurisë dhe rreziku nga sulmet eventuale qëllim kryesor i mbulesës, kur femra plaket këta dy faktorë nuk ekzistojnë më, por Allahu në këtë periudhë edhe pse e lejon largimin e mbulesës, përsëri preferon mbajtjen e saj si shenjë e modestisë.  

Hixhabi nuk është vetëm prania e një shamie, por ka kuptime më të thella që zbatohen si për burrat ashtu edhe për gratë. Sureja A’raf, (ajeti 26) i drejtohet idesë së modestisë dhe devotshmërisë si më të rëndësishme sesa mbulimi fizik i trupit. Zoti thotë: “O bijtë e Ademit, Ne ju dërguam rroba që të mbuloni vendet e turpshme, si edhe për zbukurim; por, petku i devotshmërisë është më i miri. Këto janë disa shenja të Allahut, që ju të merrni këshillë”.

Të gjithë ne flasim se cilat janë kriteret e veshjes për gjininë femërore por në fakt kriteret vlejnë për të dy gjinitë. Përpos zgjatjes së teshave që dallon mes burrave dhe grave (te burrat të paktën prej te kërthiza deri në gjunjë ndërsa te femrat tërë trupi përpos fytyrës dhe duarve deri në kyçe), pesë kriteret tjera të kodit të veshjes myslimane janë të njëjta si për burrat ashtu dhe për gratë, e ata janë: Rrobat e veshura duhet të jenë të lirshme dhe nuk duhet të zbulojnë figurën; Rrobat e veshura nuk duhet të jenë transparente aq sa mund të shihen përmes tyre; Rrobat e veshura nuk duhet të jenë aq magjepsëse sa të tërheqin gjinisë e kundërt; Rrobat e veshura nuk duhet të ngjajnë me ato të gjinisë së kundërt; Rrobat e veshura nuk duhet të ngjajnë me ato të jo myslimanëve, domethënë rroba që janë specifikisht identitete ose simbole të feve të tjera. Por për të qenë “hixhabi” i plotë, përveç gjashtë kritereve të veshjes, duhet të përfshin gjithashtu edhe sjelljen morale, qëndrimin dhe karakterin e individit. Një person që i plotëson vetëm kriteret e ‘hixhabit’ të rrobave “hixhabi” i tij ka kuptim të kufizuar. ‘Hixhabi’ i rrobave duhet të shoqërohet me ‘hixhabin’ e syve, ‘hixhabin’ e zemrës, ‘hixhabin’ e mendimit dhe ‘hixhabin’ e karakterit. Ai gjithashtu përfshin mënyrën se si një person ecën, mënyrën se si një person flet, mënyrën se si sillet, etj. Duke e kufizuar hixhabin vetëm në aspektin fizik dhe gjinor, fakt është se idetë tona për “gruan e përshtatshme myslimane” janë turbulluar me filtrat tanë të kulturës dhe traditës vendase dhe të huaj saqë kemi arritur të besojmë se një grua e devotshme është një grua e heshtur, ose një grua që kufizohet vetëm në mjedise privat, ose një grua, prania publike e së cilës është sa më minimale dhe e zymtë të jetë e mundur. Kjo vulos bindjet tona patriarkale që s’kanë lidhje me Islamin e vërtetë. Që të jemi në gjendje të kuptojmë thelbin e hixhabit është e nevojshme që ne të sfidojmë idetë tona të ngushta të dominimit në emër të fesë dhe në dëm të gjinisë femërore.

Dibër, 28.07.2021